Laten we beginnen met een observatie In 2023 begon de VC-wereld plotseling wild te praten over FHE (Fully Homomorphic Encryption). Ik was toen behoorlijk in de war: deze technologie werd al in 2009 voorgesteld, waarom is het nu pas populair? Later begreep ik het: het is niet dat de technologie plotseling volwassen is geworden, maar dat het verhaal het nodig had. ZK (Zero-Knowledge Proof) richt zich op schaalvergroting, terwijl FHE wordt gepresenteerd als "de aanvulling op privacy". Maar wat FHE echt populair maakte, is niet de relatie met ZK, maar de verschuiving van de markt van "Crypto Native" naar "buiten de cirkel verhalen" - AI, RWA, betalingen, dat zijn de echte podia voor FHE. De drie fasen van FHE Eerste fase: ZK's bijrol (2023) In 2023 werd FHE populair in de VC-wereld, voornamelijk omdat het werd gepositioneerd als een complementaire technologie voor ZK. De logica toen was als volgt: ZK lost het schaalprobleem op (Layer2, Rollup) FHE lost het privacyprobleem op (complexe informatieversleuteling van off-chain naar on-chain) Klinkt redelijk, toch? Maar het probleem is: de vraag naar FHE in Crypto Native-scenario's is eigenlijk niet groot. On-chain transacties, DeFi, NFT's, deze scenario's zijn al voldoende met ZK. De "versleutelde reken"-capaciteit van FHE vindt niet veel toepassing in puur on-chain scenario's. Dus in die fase was FHE meer "conceptuele hype, weinig toepassing". Tweede fase: uitbreiding van scenario's (2024) In 2024 begon de markt te verschuiven van "native verhalen" (Layer123, on-chain activa) naar "buiten de cirkel verhalen" (AI, RWA, betalingen). Op dat moment werd de vraag naar FHE pas echt geactiveerd. Waarom? Omdat deze buiten de cirkel scenario's een gemeenschappelijk kenmerk hebben: ze moeten complexe, gevoelige, off-chain informatie verwerken. AI: moet modellen trainen en gegevens verwerken in versleutelde toestand RWA: moet de identiteit en activa-informatie van gebruikers beschermen met versleuteling Betalingen: moeten transactiegegevens en gebruikersprivacy beschermen met versleuteling Deze scenario's kunnen niet door ZK worden opgelost, alleen FHE kan dat. Dus FHE veranderde van "ZK's bijrol" naar "de hoofdrol in buiten de cirkel verhalen". Derde fase: versnelde toepassing (2025) Nu begint FHE echt van de grond te komen. De marktleider is Zama, met een waardering van 1 miljard dollar, en heeft een aantal traditionele + Web3 VC's aangetrokken. Zama biedt een complete technologische basis, vergelijkbaar met "de AWS van de FHE-wereld". Maar er is een interessant detail: Zama zal waarschijnlijk geen tokens uitgeven, maar kiest voor een beursgang. Wat betekent dit? Het betekent dat Zama's doelklanten geen particuliere beleggers zijn, maar bedrijven, instellingen, overheden - deze klanten hebben behoefte aan stabiele technische diensten, niet aan token-speculatie. Het project dat het verst gevorderd is in de toepassing is Mind Network, dat onlangs on-chain berichtversleuteling heeft gelanceerd, waarmee gebruikerssemantische informatie end-to-end kan worden versleuteld met behulp van walletsignaturen om sleutels te genereren. Deze functie klinkt technisch, maar de werkelijke toepassingsscenario's zijn heel duidelijk: RWA en betalingen. Bijvoorbeeld, als je een RWA-transactie on-chain doet, moet je identificatie-informatie en activa-bewijzen indienen, maar je wilt niet dat deze informatie openbaar wordt - FHE kan dit probleem oplossen. De explosie van technische verhalen vereist bijbehorende scenario's Ik geloof altijd in een logica: de explosie van technische verhalen moet worden ondersteund door bijbehorende scenario's. Technologie zonder scenario's is gewoon een PPT. Hier zijn een paar voorbeelden: Meme gaf NFT-handelsinstrumenten een tweede leven: tools zoals Blur en Tensor waren oorspronkelijk ontworpen voor NFT's, maar de explosie van Meme gaf hen een nieuwe toepassing. De toestroom van gebruikers naar Sol heeft datadienstenbedrijven rijk gemaakt: Helius, QuickNode en andere node-dienstverleners hebben enorme winsten geboekt door de explosie van Sol-gebruikers. Als RWA explodeert, zal FHE een van de grootste begunstigden zijn: omdat RWA veel gegevensversleuteling en verificatie vereist. Dus de kans voor FHE ligt niet in de technologie zelf, maar in de scenario's die het kan bedienen. Mijn advies Als je de FHE-sector wilt volgen, is mijn advies: Kijk niet alleen naar Zama: Zama geeft geen tokens uit, particuliere beleggers kunnen niet deelnemen. Let op de toegepaste projecten: Mind Network, Fhenix en andere projecten die daadwerkelijk toepassingen ontwikkelen, kunnen kansen voor airdrops bieden. Kijk naar de scenario's, niet naar de technologie: de kansen voor FHE liggen in RWA, AI, betalingen, en niet in puur on-chain scenario's. Neem de tijd, ga langzaam. FHE is geen kans om van de ene op de andere dag rijk te worden, maar een lange termijnsector die geduld vereist om de explosie van scenario's af te wachten. @zama_fhe #ZamaCreatorProgram